با شهادت مرتضی آوینی در فروردین ۷۲ یکی از خیمه‌های مهم فرهنگی انقلاب فرو افتاد. اگرچه سوره، در چند دوره، دستی برای برخاستن به پا گرفت، اما آن خلاء همچنان باقی است. عمده آنچه در سوره شهید آوینی دنبال می‌شد در فصل‌های زیر قابل احصاء است:
ü آسیب‌شناسی نیروهای هنر انقلاب.
ü نقد فضای فرهنگی و محدودیت‌ها و چالشهای نیروهای هنری و فکری انقلاب.
ü معرفی چهره‌های جدید در عرصه فکر و هنر انقلاب.
ü طرح «مسئله» در فضای فرهنگی کشور.
ü حضور بهترین نمونه‌های هنر انقلاب در زمینه‌های مختلف در مجله به عنوان یک منبع، مرجع و الگو.
ü نقد سیاستهای مدیران و تکنوکراتهای حوزه فرهنگ.
ü اطلاع‌رسانی پیرامون فعالیتهای فکری و هنری جبهه انقلاب و جبهه معاند و به روز کرد مخاطبان در این زمینه.
ü مسئله سازی در حوزه‌های تخصصی تئاتر و ادبیات کودکان، گرافیک، سینما، سینمای مستند، تاریخ نگاری هنر و موسیقی.
ü نقد آثار بچه مسلمانها.
ü نترسیدن از مسائل فرهنگی روز جامعه و طرح شجاعانه آنها.
ü شکستن فضای دوقطبی و گشودن روزنه‌ای به راه سوم.
ü دریافتن نیروهای ارزشی غریب در عرصه‌های فرهنگی.
ü برهم زدن چهره کلیشه‌ای موضع‌گیری فرهنگی حزب‌الله.
ü تمهید مقدمات برای جذب گروه میانه.
ü معرفی روشنفکران و هنرمندان اصیل یا منتقد غربی.
ü پیوند هنر انقلاب با هنر انقلابی جهان.
ü ترویج نگاه فلسفی به چالش فرهنگی غرب و شرق.
ü توجه ویژه به شهرستانها و نیروهای هنری آنها.
ü نشان دادن چهره فرهنگی رهبری انقلاب.
ü بازکردن پای ادبیات و هنر انقلاب به تجربه‌های بین‌المللی.
ü ایجاد ارتباط مستقیم با نویسندگان و روشنفکران همرویکرد عرب، اروپایی و…
ü فراهم آوردن چشم‌اندازی از فعالیتهای فرهنگی مستقل در کشورهای مختلف.
با گذشت ده سال از شهادت آوینی نیاز جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به هر کدام از سرفصلهای فوق و خصوصاً تعقیب آنها در یک جنگ و مجموعه که خاصیت اصلی سوره- به عنوان یک نشریه فرهنگی غیر تخصصی و فراگیر- بوده بیش از پیش احساس می‌شود.
به نظر می‌رسد احیای مجدد سوره در شرایط فعلی باید بر چهار محور اصلی قرار گیرد:
۱. نگاه به گذشته (فعال کردن میراث و حافظه تاریخی)
۲. نگرش جهانی
۳. رویکرد جبهه‌ای و توجه ویژه به توزیع‌گران فرهنگی.
۴. روزآمدی.
نگاه به گذشته
با گذشت ۲۵ سال از پیروزی انقلاب اسلامی امروز مجموعه بزرگی از فعالیتهای فرهنگی نیروهای انقلاب را پشت سر داریم. بسیاری مراکز، محافل، آثار، جریانها، مجلات و… در حوزه هنر و فکر و فرهنگ پدید آمده‌اند که بعضاً بسیار درخشان نیز بوده‌اند. حفظ حافظه تاریخی و فعال کردن میراث تاریخی جبهه فرهنگی انقلاب در دو بعد الگوها و عبرتها از ضرورتهای جدی برای تثبیت و پویایی این جبهه در مقطع کنونی است.
نگرش جهانی
همانطور که در محوریابی سوره آوینی مشاهده شد، توجه به رسالت جهانی انقلاب، جایگاه جهانی جامعه و حکومت اسلامی ایران و نیز ظرفیتها و امکاناتی که در فضای فرهنگی- هنری جهان برای بسط و تثبیت مواضع آرمانی انقلاب وجود دارد، یکی از ویژگیهای اصلی نگاه شهید آوینی به عرصه فرهنگ است. او حتی چالشهای این جبهه را نیز نه در یک گستره محدود زمانی و مکانی در چهارچوب امور روزمره سیاسی کشور که در یک گستره عظیم جهانی و البته با صبغه فلسفی و فرهنگی تبیین می‌کند.
چنین نگاهی اولاً همتها را بالا برده و سطح انتظار هنرمندان و متفکران انقلاب را از خود، ارتقاء داده و از درگیرشدن در مجادلات سطحی و روزمره و گرفتارآمدن در بازیهای سیاسی و باندی و… دور می‌کند و ثانیاً با رصدکردن حرکتهای همسو در سطح جهان موجب ترویج امید و اعتماد به نفس در نیروها می‌شود.
سوره جدید به همه دلایل فوق باید چنین روندی را در مجموعه حرکت خود به صورت یکی از محورهای اصل دنبال کند.
رویکرد جبهه‌ای
پدید آمدن نشریات تخصصی و شکل‌گیری نهادهای ویژه آموزش، اطلاع‌رسانی و تولید در حوزه‌های خاص فرهنگی و هنری، البته یکی از نیازهای ضروری در حوزه فرهنگ است. اما نکته مهمی که به رغم اهمیت فوق‌العاده آن کمتر مورد توجه قرار گرفته لزوم به هم رسیدن تولید و مصرف در حوزه فرهنگ است.
اگرچه هنوز در عرصه تولید فکری و هنری و رسانه‌ای و… در راستای آرمانهای انقلاب و نیازهای نظام راه درازی در پیش داریم اما سؤال اساسی این است که آنچه که تولید شده است تا چه حد به مخاطب خود رسیده و مورد استفاده قرار گرفته است؟
به جرأت می‌توان گفت که فقدان حلقه توزیع تاکنون آسیب‌های جدی به حرکت فرهنگی انقلاب وارد کرده است. منظور از توزیع در اینجا صرفاً یک حلقه واسطه اقتصادی به معنای متعارف نیست بلکه یک طبقه میانی برای اتصال خواص هنرمند و متفکر به توده‌های عظیم و جوان جامعه است. طبقه‌ای که نه جزء تولیدکنندگان حرفه‌ای و تمام وقت آثار و کالاهای فرهنگی است و نه در سطح مخاطبان منفعل یا منفرد این آثار و در عین حال حضوری مؤثر در نهادهای مختلف اجتماعی از دانشگاه و مدرسه گرفته تا مدرسه و اداره و… دارد و ضمن برخورداری از نصاب قابل قبول اطلاع و اشراف بر حوزه‌های فرهنگی قادر به فعال کردن ظرفیت‌های بالقوه یا جهت‌دهی ظرفیت‌های بالفعل تقاضا برای کالاهای فرهنگی است. سوره باید این طبقه را مخاطب خود دانسته و در تقویت و گسترش و جهت‌گیری مؤثر آن بکوشد.
روزآمدی
از جمله دلایل عدم موفقیت برخی از نشریات وزین فرهنگی در چند سال گذشته فرورفتن در مباحث انتزاعی یا طرح مباحث نظری بدون عطف به مسائل عینی و واقعیت‌های روز جامعه بوده است. سوره در دوره جدید باید ضمن حفظ عمق نظری و وزانت فکری بتواند اصول و مبانی فرهنگ انقلاب اسلامی را همپای اتفاقات و «مسئله»های روز جامعه تبیین و ترویج کند.
روزآمدی و «زنده»گی مجله یکی از محورهای اساسی در جهت‌گیری آن خواهد بود.
***
آنچه تا اینجا گفته آمد باید و نباید است و ادعا. در حرف می‌توان تا بیش از این هم پیش رفت اما عمل به این همه در گرو بصیرت و صبری است که آوینی‌ها داشتند و دارند و اینکه ما- که فقط پادوی این ماجرا هستیم- چقدر توان و تقوای چنین کاری را داشته باشیم هنوز بر خودمان هم پوشیده است و امید بسته‌ایم که: «خود راه نمایدت که چون باید رفت» این دست نیاز ما و این نگاه کریمانه دل سپردگان اسلام ناب.
اردیبهشت82
