همایش تصویر قلم به منظور ردیابی اندیشه‌های سید شهیدان اهل قلم در آثار 20 سال اخیر سینمای داستانی و مستند ایران عصر روز سه‌شنبه 26 فروردین با حضور علیرضا رضاداد، حمید بهمنی حبیب‌الله بهمنی، جمال شورجه، مسعود ده‌نمکی، وحید جلیلی، نرگس آبیار، محمدحسین قاسمی، محمود گبرلو، پژمان لشکری‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا در فرهنگسرا اندیشه به همت مؤسسه شهید آوینی برگزار شد.
در بخش ابتدای این مراسم مجتبی امینی قائم‌مقام مؤسسه شهید آوینی در سخنانی کوتاه در خصوص هدف برگزاری این مراسم گفت: به مناسبت سالگرد شهادت شهید آوینی بحث‌های مختلفی شد که از چه منظر دیدگاه‌های او را بررسی کنیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ردیابی اندیشه‌های شهید آوینی را در آثار داستانی و مستند دو دهه اخیر بررسی کنیم و همچنین در این مراسم به پاس زحمات و تلاش‌های سه فیلمساز خوب نظام جمهوری اسلامی از عوامل فیلم‌های «شیار 143، چ و معراجی‌ها» تجلیل خواهیم کرد.
در ادامه این برنامه با حضور وحید جلیلی، علیرضا رضاداد و مسعود ده‌نمکی ردیابی اندیشه‌های شهید آوینی در سینمای ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مسعود ده‌نمکی کارگردان سینمایی ایران در این نشست اظهار داشت: شاید اسمی که دوستان برای مراسم انتخاب کردند یک مقدار سؤال برانگیز است و آدم را قلقلک می‌دهد که اگر این ردیابی را بخواهم ملاک قرار دهم باید بگویم که این رد را خیلی در سینمای ایران نمی‌بینم مگر اینکه برخی خواسته‌اند ادا و اطوار این اندیشه‌ها را در بیاورند.
وی افزود: نکته‌ای که آقای رضاداد در مورد تأثیرگذاری سینمای آوینی گفته‌اند خیلی مهم است و حتی مخاطبین خارجی هم بر تأثیرگذار بودن مستندهای آوینی تأکید می‌کردند. آثار شهید آوینی نسبت به امکاناتی که در سینمای امروز ما است به مراتب تأثیر بیشتری بر روی مخاطب می‌گذارد و اینکه چرا مستندهای امروز دیگر این چنین تأثیر ندارد به اعتقاد من به شخصیت آوینی برمی‌گردد و حتی در آثاری که بعد از او تحت عنوان روایت فتح هم ادامه پیدا کرد دیگر این تأثیرگذاری دیده نمی‌شود و همه اینها به وجود خود آوینی و نگاه متعهدانه او برمی‌گردد.
کارگردان سه‌گانه اخراجی‌ها تصریح کرد: به طور کلی من ردیابی اندیشه‌های شهید آوینی را نتوانستم در آثار سینمایی ببینم به این دلیل که خیلی از ما نتوانستیم به آن تکامل معنوی برسیم تا آن معنویت در آثارمان جلوه کند.
وحید جلیلی کارشناس و روزنامه‌نگار مسائل فرهنگی نیز در تبیین اندیشه‌های شهید آوینی اظهار داشت: یکی از نکاتی که شهید آوینی در مورد سینمای داستانی مطرح کرد این بود که فیلم‌های سینمایی ما قالباً می‌خواهند از کنار انقلاب اسلامی رد شوند و به همین دلیل هیچ نشانی از انقلاب در فیلم‌ها نمی‌بینیم که این نکته بسیار مهم است و باید این سؤال را مطرح کرد که چه اتفاقی می‌افتد که هیچ نشانی از انقلاب در سینمای ایران نیست.
وی افزود: این سؤال را می‌شود از سینمایی پرسید که تمام حیات و بقای خودش را مدیون انقلاب اسلامی است چرا که سینمای قبل از انقلاب هیچ چیز ندارد و عمدتاً یک سینمای کثیف شاهنشاهی بود و بعد از انقلاب اسلامی سینمای ایران این قابلیت را پیدا کرد که به آن توجه شود و حرف آوینی نیز این بود که سینمای ایران به واقعیت جامعه ایرانی توجه نمی‌کند و مهمترین واقعیت‌های جامعه ایرانی در آیینه سینمای ایران باز نتابیده است.
رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره عمار خاطرنشان کرد: اینکه آوینی می‌گوید اینها از کنار انقلاب اسلامی رد شده‌اند مسئله بسیار مهمی است چرا که انقلاب اسلامی مهمترین واقعیت 400 سال اخیر جامعه ایرانی است و وقتی بزرگ آنها می‌گوید ما با شما مخالفت نمی‌کنیم بلکه شما را انکار می‌کنیم نتیجه‌اش این می‌شود که 200 هزار شهید دفاع مقدس و 14 هزار شهید ترور را منکر می‌شوند و جای سینمای ایران در تمام این موضوعات خالی است. رئیس جمهور و نخست‌وزیر را ترور می‌کنند اما کوچکترین بازتابی از این واقعیات در سینمای ایران دیده نمی‌شود.
وی پایان بخش اول صحبت‌های خود ادامه داد: مگر چند درصد از غربی‌ها به کلیسا می‌روند اما ما صدها و شاید هزاران بار در فیلم‌های سینمای غربی کلیسا را دیده‌ایم اما حتی یک پلان از نماز جمعه در فیلم‌های سینمایی خودمان ندیده‌ایم و یک پلان از این واقعیت اجازه راه پیدا کردن به سینمای دراماتیک ما را پیدا نمی‌کند و اینها نگاه شهید آوینی را اثبات می‌کند. آرمان‌های انقلاب اسلامی ما واقعی بود اما یک صدم ظرفیت‌های آن هم به سینمای داستانی ما راه پیدا نکرد.
مسعود ده نمکی نیز در ادامه این بحث و با اشاره به اینکه در سینمای امروز حتی در حوزه نقد نیز جای خالی دیدگاه آوینی دیده می‌شود گفت: در سینمای امروز عمده منتقدان و حتی بچه مسلمان‌ها مسامحه‌کاری دارند در صورتی که در اندیشه‌های شهید آوینی مسامحه‌کاری جایی نداشت.
وی افزود: اندیشه‌های شهید آوینی برای ادامه سینما شرط لازم است اما کافی نیست برای نقد و ورود به سینما شاید اگر مجال می‌شد ایشان حتی وارد حوزه سینمای داستانی هم می‌شد چرا که احساس می‌کرد باید در هر حوزه‌ای که خلأ وجود دارد وارد شد و امروز بچه مسلمان‌های ما هم باید وارد تولید سینمای داستانی شوند.
کارگردان رسوایی ادامه داد: ما هنوز در بحث فرم متکی به کتب دانشگاهی ترجمه شده در سال‌های اول انقلاب هستیم در حالی که کشورهای دیگر حتی در بحث آموزش فرم نیز تغییرات زیادی در دروس خود دادند و ما در طی این سالها در خصوص رابطه متقابل مخاطب و فیلمساز و نیاز این دو به یکدیگر حرف نزدیم. در حوزه سینما که مخاطبین فراوانی دارد بحثی به نام حقوق سینماگر نسبت به مخاطب و مخاطب نسبت به سینماگر داریم و پس از 30 سال از انقلاب اسلامی باید این بحث‌ها مطرح شود و خروجی چنین بحث‌هایی منجر به انتشار کتاب‌های کاربردی شود.
در بخش دیگری از این مراسم وحید جلیلی با اشاره به اینکه شهید آوینی نظریه‌پرداز عملگرا بود گفت: آوینی اگر حرف می‌زد و نظریه‌پردازی می‌کرد نظریه‌پردازی برای عمل می‌کرد و این نکته را شاهدیم که پس از او افراد شیفته نظریه‌پردازی به جای عمل شدند. آوینی گوشه خانه ننشست که کسانی بروند و اجرا کنند او هم نظریه داد و هم جانش را برای حوزه تخصصی خودش گذاشت و دوستان نباید فکر کنند که فقط با حفظ کردن برخی گزاره‌های حتی جذاب راه آوینی را رفته‌اند.
وی تصریح کرد: نگاه آوینی یک سینمای واقعیت‌گرای آرمان‌گراست و در مقابل سینمای غرب‌زده سینمای فرار از واقعیت‌های جامعه بعد از انقلاب قرار می‌گیرد. یکی از روش‌های نظریه‌پردازی مهندسی معکوس است و باید یک عده بنشینند و ببینند که چه اتفاقی افتاد که در دوره‌ای آژانس شیشه‌ای این چنین موفق شد وقتی آژانس شیشه‌ای ساخته می‌شود باید مهندسی معکوس شود که چه شرایطی باعث ساخته شدن این فیلم شد و بر عکس آن حتی چه شرایطی باعث شد تا بسیاری از فیلمهایی که می‌توانستند ساخته شوند نیز ساخته نشوند. اگر شرایط سینمای ایران طبیعی بود باید فیلم‌های بسیاری ساخته می‌شدند و باید ببینیم برای جشنواره امسال نیز چه فیلمهایی ساخته نشدند و ما امروز به چنین نقدهایی در سینما نیاز داریم.
جلیلی در ادامه تأکید کرد: 35 سال از انقلاب گذشته که با توجه به حرف آوینی که سینما به راحتی از کنار انقلاب گذشته باید بگوییم یکی از ویژگی‌های سینمای ایران سانسور است و ما به سینمای ضد سانسور نیاز داریم. سینمای سانسور یعنی اینکه از کنار مهمترین واقعیت‌های جامعه ایران می‌گذریم ما 200 هزار شهید داریم اما چقدر به آنها پرداخته‌ایم در حالی که انقلاب اسلامی بزرگترین گنجینه دراماتیک را به سینمای ایران تقدیم کرد.
رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره عمار ادامه داد: یک کاسه بشقابی در این مملکت رئیس جمهور می‌شود اما سینمای ایران حتی یک بار هم به این موضوع نپرداخته است که چگونه فردی مثل رجایی رئیس جمهور می‌شود و چرا سینمای ما از این واقعیت‌های دراماتیک چشم‌پوشی کرده است. در حالی که در نقطه مقابل آن در سینمای غرب این موارد به خوبی دیده می‌شود، بن‌لادن کشته می‌شود و یک فیلمساز زن بلافاصله یک سال بعد فیلم آن را می‌سازد اما در سینمای ایران 33 سال پس از واقعه 7 تیر هنوز هیچ فیلمی در این مورد ساخته نشده است.
مسعود ده‌نمکی نیز در این بخش با اشاره به اینکه در این سینما آزادی برای همه است مخصوصاً برای کسانی که در فیلم‌هایشان انقلاب و دفاع مقدس را به چالش می‌کشند گفت: اما اگر ما بخواهیم در مقابل این افراد وارد چنین حوزه‌هایی شویم از دو جبهه مورد هجمه قرار می‌گیریم، روشنفکران چون نمی‌توانند از لحاظ محتوایی با ما طرف شوند بحث تکنیکی را مطرح می‌کنند اما ما فهمیده‌ایم که آنها هم بن‌هور نمی‌سازند و اسپیلبرگ هم نیستند اما آنها ضعف‌هایشان را مطرح نمی‌کنند و هیچ وقت در رسانه‌ها به یکدیگر نمی‌تازند اما برعکس ما تشویق‌هایمان را در گوشی می‌گوییم و در رسانه‌ها به هم می‌تازیم.
ده‌نمکی تأکید کرد: نباید از کسانی که اعتقادی به این مسائل دارند توقع داشته باشیم که وارد چنین حوزه‌هایی شوند اما باید ببینیم چرا برخی به اسم سینمای انقلاب وارد این سینما شدند و اصلاً اگر بخواهیم نقدی را وارد کنیم به همین بچه‌های انقلاب است متأسفانه به یک جایی ما را می‌رسانند که در رسانه مدیریت فرهنگی و حتی در حوزه نقد می‌گویند کارهای ما ماقبل نقد است و می‌خواهند کاری کنند که ما هم شبیه آنها شویم و به سمت بی‌خطر بودن برویم.
وحید جلیلی نیز در بخش پایانی این بحث با توضیح بیشتر سینمای سانسورچی گفت: یکی از ویژگی‌های سینمای سانسورچی این است که اگر بخواهند یک پلان از فلان فیلم را حذف کنید از زمانی که هنوز امضای آن مدیر خشک نشده خبرش در رسانه‌های داخلی و خارجی می‌پیچد که در کشور خفقان ایجاد شده اما وقتی آن فیملساز کل انقلاب را زیر سؤال می‌برد اسم این موضوع سانسور نیست!
وی افزود: حتی انواع و اقسام حمایت‌ها از این افراد شده و در برابر بزرگترین واقعیت‌ها انکار را در پیش گرفتند و سانسور می‌کنند و اگر یک پلان از فیلم‌هایشان بخواهد سانسور شود فریاد آی دزد می‌زنند در حالی که کسانی که تاریخ معاصر و انقلاب ما را دزدیدند این فریادها را دارند می‌زنند.
این تحلیلگر و فعال رسانه‌ای با تأکید بر اینکه باید رودروایسی را کنار بگذاریم گفت: وقتی فیلم «چ» را می‌بینید چرا اینقدر از صحنه آخر به هیجان می‌آیید به این دلیل که در 20 سال اخیر حتی یک بار هم اسم امام را در فیلمی ندیده و نشنیده‌ایم و در این فیلم صدای امام را می‌شنویم ما باید رودروایسی را کنار بگذاریم من می‌خواهم به دوستان روشنفکر تبریک بگویم به خاطر آنکه کل انقلاب را سانسور کردند و این کار بسیار سختی است حتی حوزه هنری افتخار می‌کند که در این جنگ نرم بزرگترین قرارگاه فرهنگی انقلاب اسلامی را در اختیار کسانی قرار داده که اصلاً اعتقادی به جنگ نرم ندارد. در مورد فتنه امروز هالیوود فعال است و فیلم می‌سازد اما در کشور ما کسانی که در کف خیابان بودند و در بطن فتنه قرار داشتند مورد حمایت قرار می‌گیرند و واقعاً باید تبریک گفت.
جلیلی در ادامه تأکید کرد: اگر سینمای ما طبیعی بود بسیاری از واقعیت‌ها باید ساخته می‌شد واقعیت‌های انقلاب اسلامی به هیچ عنوان پیچیده نیست و نتوانیم آنها را در سینما ببینیم.
وی در خاتمه بیان داشت: وجه بعدی سینمای سانسورچی، بحث تحریف است و می‌گوید ما توانستیم واقعیت‌ها را انکار کنیم و حالا باید آنرا تحریف کنیم.شهید،مادر شهید و خانواده شهید را نشان می‌دهند اما شناسنامه‌اس را تحریف می‌کنند.